Op 10 maart 2016 is in Museum Bronbeek te Arnhem de tentoonstelling Zorg voor kinderen. Pa van der Steur en zijn mini-kolonie in Indië geopend, over het leven en werk van Johannes van der Steur, die de geschiedenis is ingegaan als ‘Pa’ van ca. 7.000 tehuiskinderen. Dit is een productie van Stichting Tong Tong.
Actualiteitenrubriek EenVandaag (NPO1) maakte tijdens de opbouw van de tentoonstelling een reportage, uitgezonden op dinsdag 8 maart 2016. Bekijk de reportage hier.
Over de tentoonstelling
In 1893 opende Johannes van der Steur in Magelang (Java) het tehuis Oranje-Nassau, vanuit de wens opvang en gezelligheid te bieden aan militairen van het Koninklijk Nederlandsch-Indisch Leger (KNIL). Al binnen een jaar werd hij geconfronteerd met soldatenkinderen: de nakomelingen van KNIL-soldaten en inlandse vrouwen, doorgaans buiten het huwelijk verwekt. Van der Steur beschouwde het als zijn morele plicht om deze kinderen een Europese opvoeding te geven wanneer hun vader er niet (meer) was.
Het tehuis ontwikkelde zich tot een magneet voor soldatenkinderen. Wezen, half-wezen, betalende logés, elk ‘Steurtje’ woonde er langere of kortere tijd, met ieder een eigen achtergrond. In de periode 1893-1945 bood Van der Steur circa 7.000 kinderen een thuis. Van der Steur overleed in 1945, kort na zijn bevrijding uit een Japans interneringskamp.
‘Pa’ werd bekend als weldoener en voorbeeldig christen, maar was tegelijkertijd een hard core koloniaal die oprecht geloofde in de superioriteit van de Nederlandse (Europese) beschaving. De tentoonstelling beschrijft zijn Indische wereld, hoe hij voortdurend bezig was om fondsen te werven voor zijn almaar groter wordende tehuis. Daarbij hield hij zijn achterban een beeld voor van een ideale samenleving: in zijn tehuis zou hij de komende generatie van de stabiele kolonie opvoeden. Foto’s tonen deze geregisseerde werkelijkheid (soldatenkinderen in huisuniform), maar nemen de museumbezoekers ook mee áchter de schermen, met ‘kiekjes’ van het informele tehuisleven, zoals de slaapzaal en het eetlokaal.
‘Zorg voor kinderen’ roept ook vragen op. Want waar is moeder in dit verhaal? Stemde zij wel toe dat haar kinderen door ‘Pa’ uit de kampong werden gehaald? En hoewel ‘Pa’ in vele Indische families met grote eer wordt herdacht, schreven Indische kranten ook over kinderen die rebelleerden en wegliepen.
De tentoonstelling is van 11 maart tot en met 11 september open voor publiek. Meer informatie over Museum Bronbeek, openingstijden en toegang vindt u op www.bronbeek.nl.
Biografie, tentoonstelling
In 2015 was een tentoonstelling over het leven en werk van Johannes van de Steur te zien in het Cultuurpaviljoen van de Tong Tong Fair. Speciaal voor Museum Bronbeek is de expositie Soldatenkinderen uitgebreid waarbij mede gebruik is gemaakt van het depot van het museum.
De expositie is gebaseerd op de biografie uit 2015 van dr. Vilan van de Loo, Johannes ‘Pa’ van der Steur (1865–1945): zijn leven, zijn werk en zijn Steurtjes (hardcover, met fotokaternen. ISBN 978-90-78847-09-0), een uitgave van Stichting Tong Tong.
Dr. Vilan van de Loo publiceert over Indische geschiedenis en letteren. Momenteel werkt ze aan een biografie van Gouverneur-Generaal J.B. van Heutsz (1851–1924). Meer informatie over de auteur vindt u op vilanvandeloo.nl.
Tip: Vanaf 30 juni 2016 is in Museum Haarlem de tentoonstelling ‘Man met moraal: Pa van der Steur; Uit Haarlem naar Indië’ te bezoeken.
Over Stichting Tong Tong
Stichting Tong Tong is de oudste Indische culturele organisatie van Nederland. Haar doel is de Indische cultuur te stimuleren en de kennis over Indische mensen en hun cultuurgeschiedenis te bevorderen. Deze doelstellingen zijn o.a. zichtbaar in tentoonstellingen, boekuitgaven én in de culturele programmering van de Tong Tong Fair in Den Haag. Stichting Tong Tong werkt vanuit de opvatting dat Indische cultuur een onlosmakelijk deel van de Nederlandse cultuur is, en Indische geschiedenis een onderdeel van de vaderlandse geschiedenis.